หลำห้ายเหลงอ๋องหรือหนานไห่หลงหวาง 南海龍王

        มังกรเป็นเทพสัตว์ที่ชาวจีนให้ความเคารพนับถือกันมาหลายพันปีแล้ว และเป็นเทพสัตว์ หนึ่งในสี่ชนิด คือ มังกร๑ หงส์หรือเหยี่ยวสีแดงทางภาคใต้ของจีน๑ กิเลนหรือกิรินหรือเสือขาว๑ และเต่า๑   เทพสัตว์ทั้งสี่ต่างก็มีหน้าที่คือ มังกร มีหน้าที่รักษาทิศตะวันออก และหมายถึง สีเขียวหรือสีน้ำเงิน หมายถึงป่า ฤดูใบไม้ผลิ เต่า มีหน้าที่รักษาทิศเหนือ และหมายถึงสีดำ หมายถึงน้ำ ฤดูหนาว หรือหมายถึงกลุ่มนักรบชุดดำ หรือกลุ่มดาวเต่าดำ กิเลนหรือกิรินหรือเสือขาว มีหน้าที่รักษาทิศตะวันตก หรือหมายถึงสีขาว หมายถึงเหล็ก ฤดูใบไม้ร่วง ส่วนหงส์หรือเหยี่ยวสีแดง มีหน้าที่รักษาทิศใต้ หรือหมายถึงสีแดง ไฟ ฤดูร้อน ในที่นี้จะกล่าวถึงมังกรเพียงอย่างเดียวดังนี้

ความเป็นมาของมังกร

        คำว่า มังกร ภาษาจีนตัวย่อใช้  龙 ส่วนตัวเต็มใช้  龍  อ่านว่า เหล็ง หรือหลง มังกร เป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งที่มีมาตั้งแต่สมัยซานหวงอู่ตี้ ก่อนค.ศ.๒๘๕๒ ถึงก่อนค.ศ. ๒๑๘๔ ในช่วงสมัยพระเจ้าหวงตี้ก่อนค.ศ. ๒๖๙๙ - ๒๕๘๘ กล่าวว่า วันหนึ่งพระองค์ทอดพระเนตรขึ้นไปบนท้องฟ้าเห็นมีแสงสว่าง ปรากฏว่ามีมังกรตัวหนึ่งลอยลงมาหาพระองค์ แสดงกิริยาเหมือนเชิญให้ประทับบนหลัง ทรงเห็นว่าเทพยดาให้มังกรมารับ จึงทรงจูงพระหัตถ์มเหสีประทับบนหลังมังกรแล้วเหาะขึ้นสวรรค์ ความเชื่อของสังคมจีนเกี่ยวกับมังกรมีมาหลายพันปีแล้ว

        จากการศึกษาหนังสือภาพเครื่องทองบรอนซ์สมัยราชวงศ์ซัง ประมาณก่อนค.ศ. ๑๖๐๐ ถึงก่อนค.ศ. ๑๐๔๖ จำนวน ๔ เล่มจบ เฉพาะเล่ม ๔ จำนวน ๑๗๔ ชิ้น ( ภาพ ) จะมีภาพเทาเท่ย ๘๒ ชิ้น และภาพมังกร ๕๗ ชิ้น ภาพเหล่านี้เป็นภาพลายเส้น บางภาพเป็นภาพลอยนูน ที่น่าสนใจคือ ภาพลอยนูน รูปมังกร ลำตัวยาวเหมือนงู มี ๒ เขา มีใบหู ดูเหมือนจะมีเพียงสองขา มีครีบหลัง มีหาง มีหนวดสองเส้น ก่อนถึงปลายหาง จะมีกระโดงหลังแหลม เขาทั้งสองถ้าเป็นภาพลอยตัวหรือลอยนูน ปลายเขาจะทู่หรือปลายตัด ถ้าเป็นภาพลายเส้นจะเป็นเขายาวแหลม ภาพเขาตัดปลายจะมีน้อยมาก อาจจะเกี่ยวกับเทคนิคการหลอมก็ได้ จากข้อสังเกตภาพสัตว์ชนิดต่างๆที่ปรากฏบนเครื่องภาชนะทองบรอนซ์ จำนวน ๗๐๕ ภาพ จะเป็นสัตว์ที่พบเห็นได้ทั้งสิ้น ไม่มีภาพสัตว์แบบจินตนาการ ยกเว้นหน้าเสี้ยวของเทาเท่ยที่ได้พัฒนารูปแบบใบหน้าไป ผู้เขียนเข้าใจว่าในสมัยนั้นตัวมังกรน่าจะมีอยู่จริง เป็นสัตว์ดึกดำบรรพ์ที่ยังหลงเหลืออยู่ตามแม่น้ำหวงเหอ แยงซี หรือแม่น้ำอื่น ตลอดจนหนองบึงขนาดใหญ่ เมื่อกว่า ๕๐๐๐ ปีมาแล้ว คงจะมีลำตัวยาวใหญ่หลายเมตรคล้ายงูเหลือม ต่อมาได้สูญพันธุ์ไปตามกาลเวลา ผู้นำชนเผ่าได้ยึดถือเอาเป็นสัตว์วิเศษเพราะหายากน่าเกรงขาม จึงถือเอาเป็นพญางูใหญ่ หรือ มังกรสืบต่อกันมา ครั้นนานวันเข้าเป็นร้อยปี นักเขียนนักจินตนาการได้พัฒนาตัวมังกรไปเป็นรูปร่างดังที่เห็นในปัจจุบัน

ลักษณะของมังกร

        ลักษณะของตัวมังกร ได้มีผู้สรุปไว้ดังนี้  ศีรษะเหมือนอูฐ เขาเหมือนเขากวาง ดวงตาเหมือนตากระต่าย หูทั้งสองข้างเหมือนหูวัว ลำคอเหมือนคออิกัวน่า ลำท้องเหมือนท้องกบ มีเกล็ดเหมือนเกล็ดปลาคาร์ป อุ้งเท้าเหมือนอุ้งเท้าเสือ กรงเล็บเหมือนกรงเล็บนกอินทรีย์ มีเขี้ยวยาวแหลมคมคู่หนึ่งตรงฟันบน มีหนวดยาวคู่หนึ่งตรงริมฝีปากบนเพื่อใช้สัมผัสเวลาเดินหรืออยู่ในโคลนตมในน้ำ มีหางเหมือนหางปลา ส่วนลำตัวเหมือนงูมีทั้งตัวอ้วนและตัวผอม ส่วนสีของลำตัว โดยทั่วไปลำตัวมีทั้งสีทองและสีเขียว ตามรูปแบบชนิดของมังกร ซึ่งมีสีดังกล่าวตรงกระดูกสันหลังไปจนถึงปลายหาง แต่โดยทั่วไปครีบและสันหลังสีเขียว ทั้งสองข้างลำตัวสีเหลือง และส่วนท้องสีแดง มังกรบางชนิดมีปีกทั้งสองข้าง บางชนิดสามารถเดินบนพื้นน้ำได้ บางชนิดมีเสียงร้องคล้ายเสียงขลุ่ย  เป็นต้น

        อย่างไรก็ตาม บางตำนานได้สรุปไว้ว่า          เมื่อกาลเวลาผ่านไป รูปร่างมังกรได้รับการพัฒนาโดยไปดึงเอารูปร่างเด่นๆของสัตว์บางชนิดเข้ามา ประกอบเป็นตัวมังกร คือ เอาหัวของอูฐ เอาตาของกระต่ายป่า เอาท้องของจระเข้ เอากรงเล็บเหยี่ยว เอาอุ้งเท้าเสือ เอาหูควาย เอาเขากวาง เอาแผงคอม้า มารวมกันเข้า เป็นพญามังกรสี่ขา มีหนวดสองเส้น ส่วนกรงเล็บมี ๕ นิ้ว รูปร่างมีทั้งอ้วนและผอม หางคล้ายปลา ฟันบนมีเขี้ยวหนึ่งคู่ ส่วนสีตั้งแต่สีเขียวไปยันสีทอง

ประเภทของมังกร

        ผู้นำชนเผ่าหรือกษัตริย์สมัยโบราณของจีน ได้ใช้มังกรเป็นสัญลักษณ์ตัวแทนพระองค์ และเป็นผู้พิทักษ์เทพเจ้าด้วย ลัทธิเต๋าถือว่า มังกรมีทั้งหมด ๑๑๗ รูปแบบ มี ๘๑ รูปแบบที่เกี่ยวกับพลังหยาง และ ๓๖ รูปแบบที่เป็นพลังหยิน ซึ่งสะท้อนบุคลิกของมังกร ยกเว้น พญามังกรบนสวรรค์ มีพลังหยางทั้งหมด มังกรออกไข่ ใช้เวลาฟักไข่ ๑๐๐๐ ปี จึงออกเป็นตัว และอีก ๑๕๐๐ ปี จึงเจริญเต็มที่

        มังกร ถ้าแบ่งตามภาระหน้าที่แล้วมี ๙ ประเภท  คือ

 ๑) เทียนหลง 天龍  มีหน้าที่พิทักษ์รักษาปราสาทเทพเจ้าบนสวรรค์

 ๒) เสินหลง 神龍  มีหน้าที่คอยควบคุมลมและฝน สภาพดินฟ้าอากาศ

๓) ตี้หลง 地龍 มีหน้าที่ควบคุมน้ำและแม่น้ำบนพื้นโลก

 ๔) ฝูชางหลง  伏藏龍 มีหน้าที่เฝ้าทรัพยากรธรรมชาติพวกแร่ธาตุมีค่าใต้ดิน

 ๕) อิงหลง  應龍  เป็นมังกรมีปีก  กล่าวกันว่า เป็นผู้รับใช้พระเจ้าหวงตี้ในตอนที่พระองค์เสด็จสู่สวรรค์พร้อมด้วยพระ มเหสี  โดยมีอิงหลงเหาะลงมารับไปสวรรค์

 ๖)  เจี่ยวหลง  虯龍   เป็นมังกรที่มีพลังอำนาจมากที่สุด

 ๗)  ผานหลง    黃龍   เป็นมังกรที่ชอบพ่นน้ำในทะเลสาบตะวันออก

 ๘)  หวงหลง   黃龍    เป็นมังกรที่ไร้เขา  แต่ทรงภูมิรู้ซึ่งพวกนักปราชญ์นับถือมาก

 ๙)  หลงอ๋อง  龍王   เป็นมังกรอ๋อง  องค์ชายพญามังกร ๔ องค์ ประจำอยู่มหาสมุทรทั้งสี่ทิศ

         ชาวจีนได้นำรูปมังกรไปใช้ประกอบอาคารสิ่งก่อสร้างตลอดจนเครื่องใช้ไม้สอย ต่างๆ เช่น ระฆัง กลอง บนแท่นศิลาจารึก ชายคาศาลเจ้า พระราชวัง คานสะพาน ด้ามดาบ เป็นต้น   ซึ่งเป็นรูปลูกมังกร ๙ องค์ คือ

 ๑)  ปี่ซี่ หรือ ปี่เซียะ  贔屭    เป็นมังกรที่เก่งกาจในการบรรทุกของหีบห่อ จึงออกแบบไว้บนภาชนะใส่ของหรือเก็บทรัพย์สินเงินทอง

 ๒)  ฉื่อเหวิน  吻 , 鴟吻  , 嘲风    เป็นมังกรที่คอยจ้องมองไประยะไกลเพื่อป้องกันภัย มักปรากฏอยู่บนยอดตึก เจดีย์ หอคอย เป็นต้น

 ๓)  ปู่หลาว  蒲牢     เป็นมังกรที่ชอบคำราม จึงได้รับการออกแบบให้เป็นส่วนประกอบของระฆัง

 ๔)  ปิอั้น  狴犴   เป็นมังกรที่มีรูปร่างคล้ายเสือโคร่ง มีพละกำลังมาก  จึงมักปรากฏอยู่ตามประตูที่ไม่ต้องการให้คนออกหรือบุกรุกเข้าไป

 ๕)  เทาเท่ย   饕餮   เป็นลูกมังกรที่ชอบรับประทานอาหารทุกชนิด  จึงมักปรากฏรูปอยู่ตามภาชนะที่ใส่อาหารเครื่องดึ่มต่างๆ เช่น จอกสุรา

 ๖)  ชิวหนิว  囚牛     เป็นมังกรที่ชอบการดนตรี รูปชิวหนิวจึงปรากฏบนเครื่องดนตรี เช่น ที่วางสายของเครื่องสาย

 ๗)  อาจื่อ  睚眦 , 睚眥     เป็นมังกรที่กล้าหาญ ก้าวร้าว ภาพมังกรอาจื่อจะแกะสลักหรือหลอมบนด้ามอาวุธ เช่น ง้าวของกวนอู ดาบ หรือมีด

 ๘)  เซียนหนี  狻猊     เป็นมังกรที่ชอบควันไฟและไฟ จึงปรากฏตามขากระถางธูป หรือที่เผากระดาษเงินกระดาษทองตามวัด ศาลเจ้า

 ๙)  เจี่ยวตู้  椒圖      เป็นมังกรที่ปากหุบคล้ายหอยแมงภู่หรือหอยทาก ภาพเจี่ยวตู้จึงปรากฏอยู่ตามประตูหรือกรอบประตู  และเป็นลูกมังกรองค์เล็กสุด

         ในสมัยราชวงศ์โจว มังกรของจีนมี ๕ เล็บนิ้ว ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของฮ่องเต้หรือโอรสแห่งสวรรค์เท่านั้น  มังกร ๔ เล็บนิ้วเป็นสัญลักษณ์ของนายพลชั้นสูงระดับจูเฮ้า มังกร ๓ เล็บนิ้วเป็นระดับนักบริหารระดับไต้ซือ สมัยราชวงศ์ชิง มังกร ๕เล็บนี้วเป็นสัญลักษณ์ของฮ่องเต้และราชวงศ์เท่านั้น ส่วนสี่เล็บและสามเล็บใช้สำหรับขุนนางที่เป็นสามัญชน ถ้าเล่นงิ้วแสดงเป็นฮ่องเต้ให้ใช้ ๔ เล็บนิ้ว นอกจากนี้เข้าใจว่ายังกำหนดให้ประเทศราชสมัยก่อน เช่น เกาหลีและอินโดนีเซีย ใช้ มังกร ๔ เล็บนิ้ว ญี่ปุ่นมี ๓ เล็บนิ้ว เวียดนามเข้าใจว่ามี ๓ เล็บนิ้ว หรือประเทศภูฏานมี ๓ เล็บนิ้ว

พญามังกรประจำมหาสมุทรทั้งสี่

           หลงอ๋อง  龍王 เป็นพญามังกรระดับ อ๋องหรือ หวาง ทั้งสี่องค์เรียกว่า  ไห่หลงหวาง หรือ ห้ายเหลงอ๋อง 海龍王  องค์ชายพญามังกร ๔ องค์ เป็นพี่น้องสกุลแซ่เอ๋า พี่คนโตคือ เอ๋าก้วง คนรองคือ เอ๋าชิน คนที่สามคือ เอ๋าฉิ๋ คนสุดท้องคือ เอ๋าซุ่น ได้รับบัญชาจากสวรรค์ให้ไปปกปักรักษาและประจำอยู่มหาสมุทรหรือทะเลทั้งสี่ทิศ ตามความเชื่อของชาวจีน คือ

ทะเลทิศตะวันออก หรือ ทะเลตงไห่

ทะเลจีนทิศใต้ หรือ ทะเลหนานไห่

ทะเลตะวันตก หรือ ทะเลสาบชิไห่

ทะเลเหนือ หรือ ทะเลสาบไบคาล

        พญามังกรทั้งสี่องค์ ประจำทะเลหรือมหาสมุทรทั้งสี่แห่ง ดังนี้

ทะเลตงไห่ หรือ ทะเลจีนตะวันออก พญามังกรประจำคือ ตงไห่ก่วงเต๋อหวาง 東海廣德王 หรือ คางหนิงเต๋อหวาง 滄甯德王 หรือพญามังกรสีน้ำเงิน หรือ คางหลง 蒼龍 หรือ พญามังกรสีน้ำเงิน/เขียว หรือ นามเดิมคือ เอ๋าก้วง 敖光 ที่เกิดเรื่องรบกับหลี่โลเชีย

ทะเลหนานไห่ หรือ ทะเลจีนใต้ พญามังกรประจำคือ หนานไห่หลงหวาง  南海龍王 หรือ พญามังกรแดง   即赤龍 หรือนามเดิมว่า  เอ๋าชิน 敖欽

ทะเลเป๋ยไห่ หรือ ทะเลเหนือ มีพญามังกรประจำคือ เป๋ยไห่ก่วงซื่อหวาง 北海廣泽王 หรือ เป๋ยไห่หลงหวาง 北海龍王 หรือ  ฉิ๋เฮยหลง  即黑龍 หรือพญามังกรดำ หรือนามเดิมว่า เอ๋าฉิ๋ 敖吉

ทะเลชิไห่ หรือ ทะเลตะวันตก พญามังกรประจำคือ ชิไห่ก่วงซุ่นหวาง西海廣順王 หรือ ชิไห่หลงหวาง西海龍王 หรือ ฉิ๋ไป๋หลง 即白龍 หรือ พญามังกรขาว หรือนามเดิมว่า เอ๋าซุ่น 敖順

        ไห่หลงหวางทั้งสี่องค์ มีฐานันดรศักดิ์ เป็นชั้น หวาง 王 หรือ “อ๋อง” หรือ องค์ชายมาตั้งแต่พ.ศ. ๑๒๙๕ แต่ภาพทั้งสี่องค์ในปัจจุบันได้ทรงสวมมงกุฎเป็นระดับ “ฮ่องเต้” หรือ “ตี้” หรือ “ต้าตี้” หรือ “ไต่เต่”  大帝 จึงน่าจะเรียกขานพระนามเพิ่มเป็น ดังนี้

ตงไห่ก่วงเต๋อต้าตี้ 東海廣德大帝 วันสำคัญคือ วันที่ ๒๖ ค่ำ เดือน ๖  

หนานไห่ก่วงลี่ต้าตี้ 南海廣利大帝 วันสำคัญคือ วันที่ ๑๒ ค่ำ เดือน ๗

 ชิไห่ก่วงซุ่นต้าตี้ 西海廣順大帝 วันสำคัญคือ วันที่ ๙ ค่ำ เดือน ๕

 เป๋ยไห่ก่วงซื่อต้าตี้  北海廣泽大帝 วันสำคัญคือ วันที่ ๒๙ ค่ำ เดือน ๓

หนานไห่หลงหวาง หรือ หลำห้ายเหลงอ๋อง 南海龍王

        พญามังกรแห่งทะเลจีนใต้ หรือ หนานไห่หลงหวาง เป็นพญามังกรที่สำคัญที่สุดในสี่องค์ก็ว่าได้ ถึงแม้มีการสร้างศาลเจ้าบูชาเซ่นสรวงทั้งสี่องค์และสี่ทิศก็ตาม ทั้งนี้อาจเป็นเพราะว่า พระองค์ทรงเป็นผู้ปกปักรักษาดูแลเหล่าชาวจีนเป็นจำนวนมากที่อาศัยทำมาหากินอยู่ตลอดแนวชายฝั่งทะเลจีนใต้ ซึ่งรวมทั้งชาวจีนตามเกาะต่างๆในทะเลจีนใต้ ทั้งในประเทศจีนและชาวจีนโพ้นทะเล ดังนั้นชาวจีนและฮ่องเต้ตลอดจนพวกขุนนางชั้นสูงทั้งในเมืองหลวง และมณฑลชายทะเลจึงเอาใจใส่ สร้างศาลเจ้าเพื่อบวงสรวงและบูชาองค์หนานไห่หลงหวางเป็นพิเศษ

       ด้วยเหตุนี้พระนามของพระองค์ จึงได้รับพระราชทานแต่งตั้งและเรียกขานกันแตกต่างกันไป คือ

หนานไห่หลงหวาง 南海龍王  

จิ๋ชี้หลง หรือ มังกรแดง 即赤龍 

เปี๊ยะหมิงจ้าวหมิง 別名昭明 

หนานไห่ก่วงลี่หวาง 南海廣利王  

ซื่อจ้งกั๋วเสินฮั่วจ้งซื่อ ไห่หลงหวางจื่อเอ่อร์ 是中國神話中四海龍王之一

ไต้เปี๋ยวหนานฟ่าง 代表南方

หนานฟ่างเสิน  南方神

หนานไห่เสิน 南海神

หนานไห่เสินชื่อ  南海神祠

หนานไห่เสินเจี้ยวหมิงเจ้า     南海神救助的 

 ความเป็นมาของการบูชาบวงสรวงพญามังกรหนานไห่หลงหวาง

        ด้วยเหตุที่จีนภาคใต้ มีชายฝั่งทะเลยาวเหยียดไปจดทะเลจีนตะวันออกหรือทะเลตงไห่ ดังนั้น ด้วยสภาพทางภูมิประเทศและภูมิอากาศ ที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ได้แก่ น้ำท่วม ฝนแล้ง ลมพายุที่พัดจากทะเลเข้าชายฝั่ง ชาวจีนที่อาศัยอยู่ตามที่ราบลุ่มเชิงเขามีการเพาะปลูกข้าว ทำสวนผักผลไม้ เลี้ยงสัตว์เป็นต้น ส่วนชายทะเล มีการทำประมง มีท่าเรือสำหรับค้าขายกับต่างประเทศ เป็นต้น พญามังกรจึงเป็นเทพเจ้าที่สำคัญที่เกี่ยวกับท้องฟ้า ที่ทำให้มนุษย์และสัตว์สิ่งมีชีวิตทั้งหลายมีชีวิตชีวา ด้วยพญามังกรมีส่วนเกี่ยวเนื่องด้วยฤดูกาลต่างๆ มีหยาดน้ำฝน เมฆหมอก ความอบอุ่นจากแสงแดด ลมที่พัดจากทะเล ไอดินจากผืนดิน ดังนั้น พญามังกรจึงเป็นตัวแทนที่ดีที่สุดจากธรรมชาติเหล่านั้น ตามลัทธิเต๋า จึงได้มีการสร้างศาลเจ้าพญามังกรและกำหนดการเซ่นไหว้ เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของพืชพรรณธัญญาหาร การประมง ความปลอดภัยจากธรรมชาติ เช่น ลมพายุ น้ำท่วม เป็นต้น ซึ่งนอกเหนือจากชาวบ้านที่เคารพนับถือกันแล้ว ทางราชการยังมีส่วนเกี่ยวข้องในทางการเมืองระดับท้องถิ่น การค้าขายระหว่างประเทศ ด้วยเหตุนี้ จึงทำให้เมืองหลวงจำต้องเข้ามาเกี่ยวข้อง ด้วยการสร้างศาลเจ้าและการบูชาเซ่นไหว้หนานไห่หลงหวางเป็นพิเศษ ดังเหตุการณ์สังเขปดังนี้    

        ในสมัยราชวงศ์สุย ฮ่องเต้สุยเหวินตี้ ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๕๘๑ - ๖๐๔ ในปีรัชกาลไคหวงปีที่ ๑๔ ทรงรับสั่งให้สร้างศาลเจ้าที่กว่างโจว เพื่อประดิษฐานรูปเทพเจ้าหนานไห่หลงหวาง พร้อมทั้งให้ขุนนางท้องถิ่นสร้างศาลเจ้าพญามังกรทะเลหลายตำบลตลอดชายฝั่งทะเลจีนใต้ พร้อมทั้งให้มีการเซ่นไหว้เป็นประจำ

        ถึงสมัยราชวงศ์ถัง ฮ่องเต้ถังเสวียนจง(หลี่หลงจี)ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๗๑๒-๗๕๖ ในปีรัชกาลเทียนเป่าปีที่ ๑๐ ค.ศ. ๗๕๒ ได้พระราชทานฐานันดรศักดิ์พญามังกรทะเลทั้งสี่ทิศให้สูงขึ้นเป็นระดับหวาง 王 หรือ “อ๋อง” ทั้งสี่องค์ ดังนั้นพญามังกรทะเลใต้ จึงเป็น  อิ้วเชิ้งหนานไห่ก่วงลี่หวาง  又稱南海廣利王
        ถึงสมัยราชวงศ์ซ่ง ฮ่องเต้ซ่งไท่จู่ (จ้าวควงอิ้น)ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๙๖๐-๙๗๖ ในปีรัชกาลไคเป่าระหว่างค.ศ. ๙๖๘-๙๗๖ ได้มีการค้าขายทางทะเล พระองค์จึงได้โปรดฯให้ซ่อมแซมศาลเจ้าหนานไห่ลงหวางที่ชำรุดทรุดโทรมให้ดูใหม่ พอถึงสมัยฮ่องเต้ซ่งเหยินจง (จ้าวเจิน) ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๑๐๒๒-๑๐๖๓ ในปีรัชกาลคางติ้ง ระหว่างค.ศ. ๑๐๔๐-๑๐๔๑ ทรงยกฐานันดรศักดิ์ให้สูงขึ้น

        สมัยราชวงศ์ซ่งใต้ ฮ่องเต้ซ่งเกาจง ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๑๑๒๗-๑๑๖๒ ได้พระราชทานนามให้มีคำว่า “เซียน” ประกอบนามเดิม

        สมัยราชวงศ์ชิง ฮ่องเต้คังซี ทรงครองราชย์ระหว่างค.ศ. ๑๖๖๑-๑๗๒๒  โปรดฯให้ขุนนางผู้ใหญ่ระดับรัฐมนตรีว่าการทั้ง ๑๑ กระทรวง ให้เซ่นไหว้บวงสรวงเทพเจ้าหนานไห่หลงหวาง ถึงสมัยฮ่องเต้หย่งเจิ้ง ได้พระราชทานนามให้สูงขึ้นเป็น หนานไห่เจี้ยวหมิงเจ้า 南海神救助的 ซึ่งเป็นนามพระราชทานครั้งสุดท้ายของเทพหนานไห่หลงหวาง

การก่อสร้างหลำห้ายเหลงอ๋องที่ภูเก็ต

        การก่อสร้างพญามังกรหลำห้ายเหลงอ๋องหรือหนานไห่หลงหวาง ที่จังหวัดภูเก็ต ดำเนินงานโดยเทศบาลนครภูเก็ต ณ บริเวณสวนเฉลิมพระเกียรติ ๗๒ พรรษา มหาราชินี พ.ศ. ๒๕๔๗ ซึ่งมีข้อความจารึก ดังนี้

“การก่อสร้างมังกรทะเล ฮ่ายเหล็งอ๋อง

ในวโรกาสเฉลิมฉลองพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ทรงครองราชสมบัติ ครบ ๖๐ ปี ในวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๔๙

เทศบาลนครภูเก็ต ได้จัดสร้างมังกรทะเล “ฮ่ายเหล็งอ๋อง”

เพื่อสดุดีพระองค์ท่านทรงครองสิริราชสมบัติยาวนาน

มิมีพระมหากษัตริย์องค์ใดเสมอได้

ประกอบสวนสาธารณะแห่งนี้

และเพื่อเป็นที่สักการะของประชาชนชาวไทย

กำหนดให้มีพิธีเปิด

สวนเฉลิมพระเกียรติ ๗๒ พรรษา มหาราชินี พ.ศ. ๒๕๔๗

ขึ้นในวันที่ ๕ มิถุนายน ๒๕๔๙

ตรงกับวันจันทร์ ขึ้น ๙ ค่ำ เดือน ๗”

****

 ภาพเปรียบเทียบ  รูปร่างเกาะภูเก็ต และภาพปั้นต้นแบบมังกรทะเล มีรูปร่างลักษณะ คล้ายกันโดยบังเอิญ

****

        จากศิลาจารึกบริเวณลานมังกร ได้บันทึกไว้ว่า

“เมื่อครั้งที่พระยารัษฎานุประดิษฐ์มหิสรภักดี (คอซิมบี้ ณ ระนอง)

เป็นข้าหลวงปกครองมณฑลภูเก็ต ได้มีซินแสท่านหนึ่ง

ได้ดูลักษณะของเกาะภูเก็ตและกล่าวไว้ว่า

“หากมองมุมสูงเกาะภูเก็ตคล้ายมังกรโผล่ขึ้นมาจากมหาสมุทรอินเดีย”

โดยภูมิศาสตร์และทำเลของเกาะภูเก็ตมีลักษณะที่ตั้งเป็น ฮ่ายเหล็ง

หรือมังกรทะเลแห่งมหาสมุทรอินเดีย

ที่มีความเชื่อจากตำนานเจ้าสมุทรทั้ง๔ ที่ดูแลปกปักรักษา

มหาสมุทรตามบัญชาสวรรค์

โดยเปรียบเทียบ อ่าว แหลม บ้าน ชายฝั่ง และภูเขา เป็นส่วนต่างๆของมังกรทะเล

ดังนี้

หัวมังกร หันไปทางทิศใต้    บริเวณแหลมพรหมเทพ

จมูกและดั้งจมูก    บริเวณเขาแดง อ่าวในหาน

นัยน์ตา    บริเวณอ่าวกะรน

ริมฝีปากบน    บริเวณห้าแยกบางคนที แหลมกาน้อย แหลมกาใหญ่

เพดานเหงือก    บริเวณอ่าวฉลอง

ปากที่อ้า    บริเวณอ่าวทุ่งคา

ปลายจมูก    บริเวณหาดราไวย์ ถึงแหลมพรหมเทพ

หน้าท้อง ขาหน้า ขาหลังมังกร    อยู่ทางทิศตะวันออก

หน้าท้องและขาหลัง    บริเวณอ่าวกุ้ง เขาสามแหลม แหลมทราย อ่าวปอ ชายทะเลป่าคลอก บ้านผักฉีด บ้านยามู ชายฝั่งบ้านเกาะแก้ว บางคู อ่าวสะปำ

หัวใจมังกร    อยู่ตัวเมืองภูเก็ต

ขาหน้า    บริเวณแหลมหงา แหลมไม้ไผ่ แหลมพับผ้า

ครีบหลัง    บริเวณอ่าวกมลา แหลมสิงห์ หาดสุรินทร์ อ่าวบางเทา

ครีบโคนหาง    บริเวณหาดในยาง หาดไม้ขาว หาดสวนมะพร้าว สะพานสารสิน

ปลายหางมาถึงโคนหาง    บริเวณท่าฉัตรไชย อ่าวโต๊ะขุน อ่าวมะพร้าว

        พญามังกรทะเล ซึ่งเทศบาลนครภูเก็ต ได้สร้างขึ้นประดิษฐาน ณ สวน ๗๒ พรรษา มหาราชินี พ.ศ. ๒๕๔๗ เป็นพญามังกรสำหรับพระมหากษัตริย์(ฮ่องเต้) ซึ่งมี ๕ เล็บ จึงเรียกว่า “ฮ่ายเหล็งอ๋อง”

****

        วันสำคัญของเทพเจ้าหลำห้ายเหลงอ๋องหรือคล้ายวันแซยิด คือ วันที่ ๑๒ ค่ำ เดือน๗ 南海龍王:農曆七月十二日สำหรับผู้ที่ให้ความเคารพนับถืออาจจะไปเซ่นไหว้ในวันดังกล่าว หรือในช่วงเทศกาลที่สำคัญที่ชาวไทยเชื้อสายจีนนิยมไปเซ่นไหว้เช่นวันสารทจีน วันตรุษจีนหรือการเซ่นไหว้ตามที่ตนได้บนบานเอาไว้เป็นต้น

วันที่ ๑๒ ค่ำ เดือน ๗ ตรงกับวันไหนบ้าง

พ.ศ. ๒๕๕๗ ตรงกับวันพฤหัสบดี ที่ ๗ สิงหาคม

พ.ศ. ๒๕๕๘ ตรงกับวันอังคาร ที่  ๒๕ สิงหาคม

พ.ศ. ๒๕๕๙ ตรงกับวันอาทิตย์ ที่ ๑๔ สิงหาคม

พ.ศ. ๒๕๖๐ ตรงกับวันเสาร์ ที่ ๒ กันยายน

        : ผศ.สมบูรณ์ แก่นตะเคียน  ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๕๗

****

ภาพประกอบที่เกี่ยวข้อง

ศาลเจ้าไห่หลงหวางที่เมืองเซี่ยงไฮ้

****

ศาลเจ้าหนานไห่หลงหวาง

***

****

 หมายเหตุ:

สมัยก่อน ที่ภูเก็ต มีการทำเหมืองแร่ดีบุกกันเป็นจำนวนมาก ทำให้เกิดขุมเหมืองเป็น ขุมน้ำขนาดใหญ่  เจ้าของเหมืองแร่ปล่อยน้ำขังไว้ใช้ ดูลึกมองเห็นเป็นน้ำสีเขียวด้วยเงาต้นไม้รอบขุมเหมือง เรียกกันว่า ฟุตหลอง หรือ คุดหลอง หรือเรียกเป็นภาษาไทยว่า ขุมน้ำเขียว คำว่า ฟุตหลอง น่าจะมาจากคำว่า Fut’s Long ซึ่งหมายถึง เจ้ามังกรผู้รักษาทรัพยากรธรรมชาติพวกแร่ธาตุมีค่าต่างๆใต้พื้นดิน เช่น เพชรพลอย แร่ทุกชนิด เป็นต้น คำว่าฟุตหลอง ภาษากลางใช้ว่า ฝุ๋ขางหลง  伏藏龍

****

 enl. 17/11/2014